Het ontstaan

De leskist “Leven in een middeleeuwse stad, Harderwijk” is ontwikkeld in opdracht van Erfgoededucatie Gelderland, een samenwerkingsproject van EDU-ART Gelderland en het Gelders Erfgoed.

Het project Erfgoededucatie Gelderland richt zich onder andere op het ontwikkelen en introduceren van erfgoed educatieve lesprogramma’s.

Deelnemende culturele instellingen aan dit project zijn: De musea en heemkundekringen in de stad zelf.

In opdracht van het Gelders Erfgoed en Edu-art, heb ik het lesprogramma van Harderwijk in 2004 en 2005 aangepast voor zes andere middeleeuwse steden.

• Hattem
• Culemborg
• Wageningen
• Zutphen
• Zaltbommel
• Bronkhorst

Het lesmateriaal

Inleiding
Hier een korte inleiding die hoort bij de leskist “leven in de middeleeuwse stad”.
De leskist bevat; replica’s, foto’s en documenten afkomstig van het museum van de stad, lesplaten, spelkaarten en een leerkrachtenhandleiding inclusief werkbladen.

In vogelvlucht biedt de leskist van het project het volgende.
Het is een kant en klaar product dat:

• bedoeld is voor de groep 5 en 6 van het primair onderwijs
• een beeld geeft over het leven in de middeleeuwen in de betreffende stad
• leerlingen in contact brengt met authentieke middeleeuwse voorwerpen uit hun omgeving
• leerlingen uitnodigt om samen te werken
• de onderzoeksvaardigheden van de leerlingen oefent
• aansluit bij de kerndoelen van het primair onderwijs
• gebruiksvriendelijk is.

Het Thema

Toelichting op het thema
Het centrale thema van het project is het ontstaan van de betreffende stad in de middeleeuwen (periode vanaf 1200 tot ongeveer 1500).
Hierbij komen de volgende subthema’s aan bod: bouwen, verdedigen, wonen, werken, handel, misdaad, eten en drinken, standen, brandgevaar.
Het project sluit aan bij de kerndoelen van het domein geschiedenis in het basisonderwijs. Het materiaal kan een deel van de stof in veelgebruikte geschiedenismethodes vervangen. Zowel op school als in het museum zijn de leerlingen zoveel mogelijk actief bezig. In de voorbereidingslessen en verwerkingslessen komen naast geschiedenis ook tekenen, handvaardigheid, drama, muziek en spelletjes aan bod. Voorwerpen (replica’s) en beeldmateriaal maken de lessen aanschouwelijk.

De hoofdpersoon
De rode draad in het project is het verhaal van een jongen.
(In elke stad heeft hij een andere naam).
Hij is de zoon van de meester timmerman in de middeleeuwse stad.
Hij is 11 jaar en wordt binnenkort leerjongen bij een metselaar.
Hij wil nog een laatste kwajongensstreek uit halen voordat hij echt volwassen wordt.

De lessen opzet

Het lesmateriaal bestaat uit drie delen:

Inleidende les

In de voorbereidingsles op school krijgen de leerlingen het eerste verhaal ‘De vis wordt duur betaald!’ te horen. Op deze manier maken ze kennis met de hoofdpersoon. Het verhaal van de jongen biedt de leerlingen de mogelijkheid om zich te identificeren met de hoofdpersoon en brengt de geschiedenis meer tot leven.

Museum les

Bij het bezoek aan het museum worden verschillende aspecten uit het verhaal behandeld: de leerlingen zien hoe de stad ontstaan is aan de hand van een driedimensionale stadsplattegrond en welke voorwerpen er vroeger in de middeleeuwen gebruikt werden. Klik hier om een voorbeeld te zien van deze 3D plattegrond. Tijdens de korte stadswandeling zullen de leerlingen ervaren dat de ‘oude’ stadsindeling van hun stad niet zo veel veranderd is. De wandelroute van de hoofdpersoon uit het verhaal is nu nog steeds te lopen.

Afsluitende lessen

In de verwerkingslessen op school horen de leerlingen het tweede verhaal ‘Achter het net gevist!’. In dit verhaal horen de leerlingen hoe het met de jongen afloopt
en worden de voorwerpen uit het museum nog een keer aangehaald.
Tijdens de verwerkingslessen gaan de leerlingen aan de slag met de drie subthema’s: De Muur; de Stad en de Markt. Deze zijn reeds in het verhaal aan bod gekomen.

Doelstellingen

Algemene doelstelling
Na afloop van het project hebben de leerlingen kennisgemaakt met het ontstaan van de eigen stad tijdens de middeleeuwen (periode vanaf 1200 tot ongeveer 1500).
Ze hebben ontdekt hoe het verleden (in de vorm van monumenten, straatnamen, stadsstructuur) hun stad heeft gevormd.
De leerlingen zijn zich bewust van de overgang van de ‘houten’ stad naar de ‘stenen’ stad.

Leerdoelen die aan bod komen zijn

• • Doen beseffen dat de omgeving van Hattem door de jaren heen gevormd en veranderd is, oftewel het zich bewust worden dat de stad een geschiedenis heeft.
  • Doen beseffen dat de geschiedenis heel tastbaar is. Er zijn resten uit de middeleeuwen bewaard gebleven in de stad en in het museum.
  • Doen beseffen dat de middeleeuwse resten door mensen gemaakt en gebruikt zijn en dat ze iets vertellen over het middeleeuwse leven.
  • Doen beseffen dat het meeste werk in de middeleeuwen handwerk was.
  • Doen begrijpen hoe verschillende werktuigen en gereedschappen uit de middeleeuwen werken zoals het schietlood en de duimstok.
  • Kennis laten opdoen over de geschiedenis van de omgeving.
  • Kennis laten opdoen over de middeleeuwen.

  

• Kerndoelen primair onderwijs
  Het project sluit aan bij de volgende kerndoelen van het domein geschiedenis in het primair onderwijs:

  • • Leerlingen kunnen historische bronnen raadplegen. Bij deze bronnen gaat het in elk geval om:
      1. overblijfselen uit de eigen omgeving, foto’s, stambomen, historische kaarten
      2. teksten en illustraties, wandplaten, jeugdliteratuur en audiovisuele middelen
    • Leerlingen begrijpen dat historische bronnen tegenstrijdig kunnen zijn of van elkaar kunnen afwijken:
      1. ze beseffen dat bronnen elk een eigen verhaal vertellen dat gebonden is aan tijd, plaats en standpunt.
    • Leerlingen kennen in grote lijnen de volgende belangrijke hedendaagse en historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen in de geschiedenis:
      1. familie- en omgevingsgeschiedenis
      2. de middeleeuwse samenleving in West-Europa
      3. ontwikkelingen in de Europese cultuur vanaf de late middeleeuwen: ontwikkeling van steden en handel

• Realisatie
  Winette Mariëlle Hofman
  Judica Lookman (Edu-art)
  Liesbeth Tonckens(Gelders Erfgoed)
  

 

Tegenwoordig is de kist te huren bij Erfgoed Brabant.

Verder is er nu in Zutphen een digitale speurtocht te verkrijgen: “In de voetsporen van Henric”.