Omgeven door bijna een hectare grond met een eigen tennisbaan, vijver en koetshuis staat midden op de Overtoom het duurste huis van Amsterdam: Villa Betty. Als je er ooit bent langs gefietst, kan je het ontgaan zijn, want aan de buitenkant is de 20-kamers tellende villa nauwelijks te aanschouwen. Wie is Betty? En wat heeft zich allemaal afgespeeld in het statige huis?
Als je op de Overtoom loopt, moet je goed je best doen om er niet aan voorbij te lopen. Verscholen tussen een kapper en een Griekse delicatessenzaak, word je als oplettende wandelaar verrast door twee groene poorten. Achter het groen bevindt zich een statige oprijlaan van wit grind, dat leidt naar de toegangspoorten van Villa Betty.
Het verhaal van de villa begint in de tijd dat de Overtoom nog een vaart is, 1878. De rijke tabakshandelaar Petrus Smithuysen laat pal aan het Vondelpark een villa bouwen. Zijn zoontje Petrus, dan 2 jaar, legt de eerste steen.
Als Smithuysen onverwachts overlijdt, moet zijn weduwe de villa van de hand doen. De woning wordt voor ƒ 80.000 verkocht aan Eduard Lehmann, een zakenrelatie van de tabakshandelaar. Zijn liefde voor Betty zal uiteindelijk de naam aan de villa schenken.
“Wie woont hier?”
Het is oktober 2021als podcastmaker Floor Doppen voor het eerst de hekken van de villa op de Overtoom ziet. “Ik zag een 100 meter lange oprijlaan en had meteen heel veel vragen. Wie woont hier? Waarom heb ik dit nooit eerder gezien?” Ze besluit op onderzoek uit te gaan. “Ik kwam in de krant alleen soortgelijke verhalen tegen, maar wilde meer weten. Ik zag in een artikel staan ‘met dank aan Kees Tamboer’. Hij bleek de buurman en een oud adjunct-hoofdredacteur te zijn van Het Parool.”
Door de verhalen van de 83-jarige buurman Kees ontdekt Doppen van alles over het leven van Betty. Buurman Kees ziet vanachter zijn raam hoe het leven in de villa voorbij gaat. Hoe de kamermeisjes het bordes op rennen en de chauffeur de wagen parkeert. Spreken doet hij haar pas op haar 100e. “Ik heb haar vaak door de tuin zien lopen en dan riep ze de tuinman dat hij de oude rozen moest vervangen. Toch had ik haar nog nooit ontmoet. Nu zat hier een oude deftige dame.”
Van Chinese tot Arabische kamer
Terug naar het leven in de villa. Rond 1896 ontmoet de rijke tabakshandelaar Clara Elisabeth von Hunteln, ook wel Betty genoemd. Lehmann is op slag verliefd. Ze trouwen en betrekken samen de villa. Lehmann laat de villa grondig verbouwen en creëert kamers in verschillende stijlen: Hollands, Arabisch, Chinees, Engels en Frans Louis XVI. De biljartkamer wordt uitgevoerd in jugendstil stijl.
Als in 1902 het water aan de Overtoom wordt gedempt, verwerft Lehmann extra grond in de omgeving. Hij laat een stal, koetshuis en poort bouwen. Het stel leidt een luxueus leven. Betty rijdt met regelmaat paard in het Vondelpark en op het terrein hebben zij hun eigen koetsen en paarden. Later worden deze verruild voor Rolls Royces en Bentleys. ’s Avonds worden grote tuinfeesten gegeven en er komen diverse beroemdheden over de vloer. Zo zou Prins Hendrik meermalen in de villa hebben gelogeerd en komen schilders als Hendrik Willem Mesdag en Isaac Israëls langs.
Na een lang en zwaar ziekbed komt in 1933 Lehmann te overlijden. Het stel is kinderloos en Betty blijft alleen achter.
‘Koningin van de Overtoom’
Een kleine vier jaar later hertrouwt Betty met jeugdvriend Cornelius Ariëns Kappers. Deze directeur van het Nederlandsch Centraal Instituut voor Hersenonderzoek is ook van goede stand en komt bij Betty in de villa wonen. Dan breekt de oorlog uit en Ariëns Kappers speelt een bijzondere rol. Hij voorkomt de deportatie van honderden Joden door het vervalsen van zogenaamde ariërverklaringen. Van de bevrijding in ’45 kan het stel maar kort genieten want niet lang daarna overlijdt Ariëns Kappers aan een hartaanval.
Zo blijft Betty wederom alleen, met al haar personeel, in de villa achter. In de buurt komt Betty niet en er doen veel verhalen over haar de ronde. Sommige spreken over een slimme, betrokken vrouw. Anderen hebben het idee van een vrouw met meer allure en ze wordt dan ook in de volksmond de ‘koningin van de Overtoom’ genoemd.
Als Betty 100 jaar wordt, ziet buurman Kees een opmerkelijk schouwspel vanuit zijn raam. “We zagen Duitsers binnenkomen. Die familie heeft erop gewacht natuurlijk”, vertelt Kees in de podcast. Betty wordt overgebracht naar een verzorgingstehuis in Driebergen. Het zilveren speelgoed, antieke schilderijen, meubels, de trouwbijbel en fotoalbums. Alles wordt geveild.
Buurman Kees weet de fotoalbums van de veiling te redden. “Heel erg treurig. Ze was alles kwijt.” Ook de villa wordt verkocht voor ƒ 2,3 miljoen. Nog hetzelfde jaar sterft ze in het verzorgingstehuis. Wat is er gebeurd met de erfenis van Betty? Daar gaat Doppen naar op zoek in de podcast.
De villa als vijfde kind
Na verschillende eigenaren koopt in 1983 vastgoedmagnaat Niek Sandmann de villa, voor een schamel bedrag van ƒ 1,2 miljoen. De miljonair leidt een teruggetrokken leven en de verscholen villa lijkt daar goed bij te passen. Voor de podcast opende hij eenmalig de deuren van de villa. “De geruchten gaan dat John de Mol 34 miljoen zou hebben geboden en daarmee is het het duurste huis van Amsterdam. Sandmann vertelde mij dat hij het huis voor geen goud gaat verkopen. Hij ziet de villa als zijn vijfde kind”, vertelt Doppen.
Van het leven van Betty zijn op het adres nog de laatste sporen zichtbaar. “Het behang en de muren zijn nog intact, maar er staan ook IKEA-meubels tussendoor. Het is een hele rare mix van stijlen”, zegt Doppen. Op de voorgevel prijken nog de sierlijke letters ‘Villa Betty’. Daarnaast staan de namen van de kinderen van Sandmann gegraveerd: Valerie, Danilo, Sander en Maximilian. “Ergens wil je niet dat de geschiedenis wordt herschreven, maar aan de andere kant is dit ook het leven. Het leven gaat door.”
Artikel geschreven op 13 maart 2023, door Roos Gerritsen van AT5.
De podcast ‘Villa Betty‘ van Floor Doppen is te beluisteren via Podimo.